“Je kunt niet alles oplossen met extra toezicht”

Na elf jaar neemt Jan van den Bos aanstaande donderdag tijdens het Toezichtfestival afscheid als voorzitter van de Inspectieraad. Alida Oppers, inspecteur-generaal van de Inspectie van het Onderwijs, nam op 1 juni het voorzitterschap van hem over. Hoe kijkt hij terug op zijn tijd bij de Inspectieraad en de ontwikkelingen in het toezicht? Hij sprak erover in ToeZine.

foto van Jan van den Bos
Beeld: Algemene Bestuursdienst

Terugblik

Tijdens het interview blikt Jan van den Bos terug naar zijn aantreden 11 jaar geleden als voorzitter van de Inspectieraad.

Toezicht werd vooral gezien als een bureaucratische last die kon worden verminderd door alle rijksinspecties te fuseren tot één rijksinspectie.

Nieuwe ontwikkelingen

Bij zijn vertrek deze maand heerst er een heel ander sentiment. 

Dat er nieuwe toezichthouders bij komen (...) vind ik verstandig. (...) Al was het maar om het vertrouwen bij burgers weer te laten groeien. Feit blijft dat je niet alles kunt oplossen met extra toezicht. Daarvoor is reflectie nodig. Een verband als de Inspectieraad is daarom ook zo belangrijk, om casuïstiek en ervaringen te delen en samen te reflecteren.

Kracht en valkuil

In de loop der jaren is de Inspectieraad gegroeid onder zijn voorzitterschap.

De kracht van de Inspectieraad vind ik de gelijkwaardigheid en gezamenlijkheid: iedereen die deelneemt heeft dezelfde rol. (...) Wel is de valkuil om té veel samen te willen doen. (...) Ontmoeten, collegiale consultatie, reflecteren, innoveren, ondersteunen. Dat is wat de Inspectieraad de leden en aangesloten organisaties biedt.

Focus

Zijn focus als voorzitter lag met name bij onafhankelijkheid, kennis, ontwikkeling en innovatie.

De inspanningen van de Inspectieraad hebben tot mooie resultaten geleid, zoals het Leertraject Startende Inspecteurs en sinds kort ook een leergang voor topbestuurders.

Onafhankelijkheid is een ander belangrijk thema. Ik vond het (...) altijd al noodzakelijk dat de onafhankelijkheid van inspecties wettelijk werd geregeld om de schijn van afhankelijkheid te voorkomen. De komst van zo’n wet is nu in het laatste Coalitieakkoord opgenomen.

Innovatie

Met innovatie als focus kan het altijd sneller.

Als voorzitter van de Inspectieraad is het mijn verantwoordelijkheid om te vinden dat het niet snel genoeg gaat. Maar er gebeurt van alles, dat wordt ook mooi zichtbaar op het jaarlijkse Toezichtfestival.

Rol in de samenleving

Jan pleit voor reflectief toezicht, delen van wat je ziet gebeuren.

Wat de samenleving van ons verwacht, is altijd onderwerp van gesprek geweest bij de Inspectieraad. (...) Als toezichthouder ben je voor meer verantwoordelijk dan informatie samenbrengen en verspreiden – ook voor het delen van wat je ziet gebeuren.

Goede raad

Ten slotte goede raad voor zijn opvolger, Alida Oppers, en in het algemeen.

Zorg ook voor een beetje plezier en gezelligheid. Agendastukken zijn belangrijk, maar het samenzijn net zo goed. De combinatie van inhoud en verbondenheid maakt dat mensen ruimte in hun agenda’s maken om naar de vergaderingen te komen.

Let als toezichthouder altijd op de context waar je in zit, die is altijd meervoudig en heeft meerdere lagen.